ბოლო წლების განმავლობაში საქართველოს ჩართულობა გლობალურ მიგრაციულ პროცესებში საგრძნობლად გაიზარდა. ამას აჩვენებს როგორც ოფიციალური სტატისტიკური მონაცემები, ასევე პირადი გამოცდილებები.

ჩვენ ყველას გვყავს ოჯახის წევრი, მეგობარი, ახლობელი და ნაცნობი, ვინც ემიგრაციაში სხვადასხვა მიზნით იმყოფება, პირადად კი ამის მწარე გამოცდილება მაქვს.

მიგრაციის გამომწვევი მიზეზები კომპლექსურია და უკავშირდება როგორც ეკონომიკურ, სოციალურ, პოლიტიკურ ფაქტორებს, ისე ინდივიდუალურ გადაწყვეტილებებს.

შრომითი მიგრაციის არარეგულარული ხასიათის გამო, ემიგრაციის შესახებ ზუსტი სტატისტიკური მონაცემები არ არსებობს. სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის 2021 წლის მონაცემებით, 40 წლამდე ასაკის ემიგრანტებში მამაკაცები სჭარბობენ ქალებს, ხოლო 50 წლისა და უფროსი ასაკის ემიგრანტი ქალების რაოდენობა აღემატება შესაბამისი ასაკის ემიგრანტი მამაკაცების რაოდენობას.

საყურადღებოა, რომ ეს მონაცემები ემთხვევა საქართველოში ქალების ეკონომიკურად არააქტიურობის დინამიკას. მაგალითად, 2018 წლის მონაცემებით, 55 წლის შემდეგ, ქალებში ეკონომიკური აქტიურობის დონე საგრძნობლად მცირდება, რაც გულისხმობს იმას, რომ ადგილობრივ ბაზარზე მათი დასაქმება რთულია და ისინი შემოსავლის წყაროს საზღვრებს გარეთ ეძებენ.

შრომით მიგრაციაზე საუბრისას მნიშვნელოვანია დავინახოთ, რომ ეს სცდება პოსტსაბჭოთა საქართველოს კონტექსტს და არ არის მხოლოდ 90-იანი წლების შედეგი, არამედ მიმდინარე პროცესია, სადაც გაღარიბების მაღალი რისკის და პარალელურად, მდიდარ ქვეყნებში იაფ მუშახელზე გაზრდილი მოთხოვნის გამო, ჩვენ, ყველანი პოტენციური ემიგრანტები ვართ.

 

***

ამ დალოცვილ ქართულ მიწაზე ადამიანები ყველგან დასახლებულან – ვაკეზე, ზღვისპირას, ზეგანსა თუ მიუვალ მთებში და ყველას თავისი საქმე თუ სარჩო გაუჩენია. ვშრომობთ, ვიღწვით და ვიბრძვით შინ თუ გარეთ გაუფასურებული ლარის სიმწრით მოსაპოვებლად და როგორღაც ვუძღვებით ოჯახებს, მტერსა თუ მოკეთეს.

თუმცა, არაფერი საკმარისი არ არის – არც საშოვნი, არც გასაცემი და გაჭირვებასთან გამკლავების მიზნით ერთ დღესაც დგება წუთი, როცა გულს ვიღებთ საგულედან, სულის არსებობას ვივიწყებთ ან სხეულის ერთ კუნჭულში გამოვკეტავთ, ვტოვებთ ოჯახებს, საყვარელ ადამიანებს და უკანმოუხედავად გავრბივართ სხვის ქვეყანაში სამუშაოდ…

მეც ასე დავმართე საკუთარ თავს და ამაზე ჩემი ტრაგიკული ემიგრანტობიდან ზუსტად სამი წლის შემდეგ ვამბობ პირველად, რადგან უცხო მიწაზე ნანახისა და განცდილის გაზიარების სურვილი ვერგაგების შიშის ან „ქუსლებზე შემგარი კეკლუცი ქალის“ მუშად ქცევის „სირცხვილისა“ და ჯერაც ყბადაღებული „რას იტყვის ხალხის“ გამო არ გამჩენია აქამდე…

***

„ესეც ასე, ვფიქრობ, პირნათლად მოვიხადე საკუთარი თავისთვის საკუთარივე სურვილით გამოტანილი „განაჩენი“ – წუთების, საათებისა და დღეების თვლაში გასრულდა მრავალგვარი ემოციით, სულის და სხეულის ტკივილებით, იშვიათი ბედნიერი წუთების ძებნასა და მათ შენახვაში გატარებული 85 სევდიანი დღე…“ – ეს სიტყვები პოლონეთის ქალაქ გდანსკის უზარმაზარი ქარხნის ფოიეში ფენიქსივით ხელახლა აღმდგარმა და შედარებით ძლიერმა დავწერე, იქ, სადაც 2019 წლის ევროპული ზაფხულისა და შემოდგომის მრავალი ცივი, ნაცრისფერი საათი გავატარე…

გამომგზავრებისწინა სამუშაო დღის ბოლოს, მსოფლიო ბაზრის ერთ-ერთი მონოპოლისტი საწარმოს ხელმძღვანელმა მოკრძალებით გადმომცა საჩუქარი – ვერცხლის კულონი, მუშტი მუშტზე აქაურთა წესისამებრ მიმადებინა და გერმანულად დამემშვიდობა: „ფრაუ გურანდა, ეს თქვენ ღირსებებისთვის, ბრძოლისუნარიანობისა და თავაზიანობისთვის ოსტატისაგან… ვიმედოვნებ, ცუდად არ გაგვიხსენებ!..“ –

თავისი კაბინეტის წინ ერთი ქართველის მოლოდინში მდგარ ამ ახალგაზრდა კაცს ჩემთვის ნათქვამ ყველა სიტყვაზე ნაფიქრი ჰქონდა, რადგან, ალბათ, პირველი ვიყავი, ვინც წარმოუდგენლად მძიმე და უცხო სამუშაოს უხმოდ კი არ შეეჩვია, არამედ ხმა ამოიღო და ქარხანაში მისვლისთანავე ადგილობრივ მუშათა მიერ უკრაინელ-ქართველთა წინააღმდეგ წამოწყებულ ბულინგს პირიქით შეეწინააღმდეგა, დაუპირისპირდა და ადამიანურ ურთიერთობებზე ალაპარაკდა ჯერ ცრემლებით, მერე ჟესტებით, თვალებით, ხელებით, ფეხებით, ბოლოს კი გაბედა და გერმანულად დაიწყო მოლაპარაკება თვით დირექტორთან, მერე კი ახალშეძენილ „კოლეგებთან“…

მარტო ღმერთმა იცის, რამდენი ჯანიანი უკრაინელი (ფიზიკურად ორ-სამჯერ ჩემზე დიდები) გაექცა ქარხანაში გამეფებულ მძიმე ატმოსფეროს, არაადამიანურ რეჟიმს და სიცივეს…

მარტო ღმერთმა იცის, ქარხანაში მომუშავე რამდენმა უკრაინელმა, შესაძლოა, ადგილობრივმაც, გამოხატა მადლიერება იქ ჩასულების მიმართ წარმოებული ბულინგის წინააღმდეგ და ადამიანის უფლებების დაცვისათვის ამაღლებული ხმისთვის ერთი ქართველი ჟურნალისტის მიმართ…

იმ დღეს კი, ჩემი მუშაობის უკანასკნელ დღეს, უჩვეულოდ დუმდა ჩვეულებრივ ძალიან ხმამაღლა მოსაუბრე პოლონელთა აბსოლუტური უმრავლესობა და დამშვიდობებისას გულში ჩახუტებით დამილოცეს საქართველოსკენ მომავალი გზა ქალს, რომელმაც ქართველთა გაუტეხელი სული დავანახე მათ…

***

შფოთვით მახსენდება, თუ რას ვფიქრობდი, როცა პოლონეთში სამუშაოდ წასვლა გადავწყვიტე და საბუთების შეგროვება, მერე კი მათი ლოდინი დავიწყე ორ მეგობართან ერთად: ეს ყველაფერი უსაშველოდ მტკივნეული იყო და დღემდე მტკივა…

გულს მიკუმშავს ამ ყველაფრის გააზრება, რადან მაშინ „არაფერს ვფიქრობდი“ – ქვასავით ცივი, უგრძნობი და შეუვალი გავხდი – მხოლოდ იმას ვამბობდი: „უნდა წავიდე, რადაც არ უნდა დამიჯდეს, უნდა წავიდე!..

3 თვე მალე გავა, ჩემს სამსახურებში ხელფასი შემინარჩუნდება… სხვა თუ მუშაობს, მეც გავძლებ ქარხანაში, ბევრს ვიმუშავებ და შვილების სწავლის საფასურს ბანკის სესხებისა და გაჭირვების გარეშე გადავიხდი-მეთქი…“ – საკუთარ ფიქრებს ვეიმედებოდი იმ ფონზე, როცა ქართველი დამსაქმებლის მოწოდებული ანაზღაურებისა და სამუშაოს გრაფიკი ყველაზე უარეს შემთხვევაშიც ნორმალური ჩანდა, თუმცა „გადაგდების“ შესახებ არ ვიხსენებდით, არ ვსაუბრობდით და როცა გული ცუდს მიგრძნობდა, მასზე ფიქრიც გავყინე…

მახსენდება: იმ დღეებში, როცა სამუშაო ვიზა, როგორც იქნა, ჩამოვიდა, ჩემს პატარა ქალაქ ხონში მსოფლიოს 9 ქვეყნის ფოლკლორული დელეგაცია გვყავდა სტუმრად ჩინეთიდან, იაპონიიდან, უკრაინიდან, ბელგიიდან, შვედეთიდან, გერმანიიდან, პოლონეთიდან, რუსეთიდან…

თავად მასპინძელი გახლდით, თუმცა რა ზეიმი უნდა შემერგო, დანა არ მიხსნიდა პირს – ჩემი ქალაქი ნათელ ფერებად ჩქეფდა და სიცოცხლით ხარობდა, მე კი მაგისტრს, წითელი დიპლომისა და ასობით მნიშვნელოვანი სერტიფიკატისა თუ ორიოდ მჟღერი სახელწოდების მქონე სამსახურის პატრონს, სტუდენტ შვილებთან გასატარებელი ცხელი აგვისტო და თბილი ქართული სექტემბერ-ოქტომბერი უცხო ქვეყნის საკვები ნედლეულის მწარმოებელი ქარხნის მინუს 8 გრადუს ყინვაში უნდა გამეტარებინა…

დელეგაციები ქალაქის შემოვლის მერე ჩემი სამსახურის საკონცერტო დარბაზში ავიდნენ, მათი ყურადღება და პიარი მევალებოდა. ერთ ჩინოვნიკს შევუმჩნევივარ:

– რატომ ხარ ასეთი ნაღვლიანი? – მკითხა…

– წლებია, ანაზღაურების გაზრდის იმედი მაქვს… თქვენს ადგილზე ჩემისთანა კადრს ლიმონივით გამოსწურავდა კაცი ცოდნასა და გამოცდილებას! ნუ ცდით და ამოწმებთ ჩემს პოლიტიკურ შეხედულებებს, თუნდაც მცირედის მომატების შემთხვევაში არ წავალ უცხოეთში სამუშაოდ, ოჯახს და შვილებს ნუ მიმატოვებინებთ-მეთქი! – სიმწრით ამოვთქვი სიტყვები ყელში გაჩხერილი ბურთიდან…

…გავფრინდით უემოციოდ… უცხო მიწაზე დადგმულ ყოველ ნაბიჯზე ახალი სანერვიულო გველოდა – არავითარი დამხვდური, არავინ გზამკვლევი, არავითარი გამოცდილება და პოლონურის ცოდნა… რუსულად დასმულ შეკითხვაზე კი ადგილობრივები ცივად გვშორდებოდნენ: ეროვნული ზიზღი აქვთ რუსებისადმი ვარშაველ პოლონელებს…

ჩემმა გერმანული ენის ცოდნამ გვიშველა…

მატარებელში ასობით კილომეტრის მანძილზე ფეხზე დგომით გავლის შემდეგ უკრაინელმა დამსაქმებელმა „გვიშველა“ და მხოლოდ მეცხრე დღეს მიგვიყვანეს გდანსკის ქარხანაში უკრაინელთა ჯგუფთან ერთად…

აღმოჩნდა, ქარხანაში ეს პირველი პრეცენდენტი იყო ერთბაშად დიდი რაოდენობით „იაფი მუშახელის“ შედინებისა და ჯერაც არ ვიცი რატომ, ჩვენი შესვლა და 50 ქალის უცნაურ ხმაზე ცხოველურად ზმული ერთი იყო… ეს ხმა არასოდეს დამავიწყდება და სიცოცხლის ბოლოდე სისხლს გამიყინავს… ჰოდა, რის მასპინძლობა, რა გაშინაურება, წარმოუდგენლად მძიმე შრომის და ფსიქოლოგიური ბრძოლის ფრონტზე აღმოვჩნდი თეთრ ყინულებსა და ჰალოგენურ სიბეცეში…

ალიონიდან დაწყებული შრომით დაღლილობისგან გახელებულ გულს მინუს 8 გრადუსიც ვერ აგრილებდა… შოკისგან ვერ ვერკვეოდი სად მოვხვდით, რა გვჭირდა და სადამდე უნდა გაგრძელებულიყო…

მაინც თავს ვიდანაშაულებდი, რომ გაკერპებულმა თავად ჩავიგდე თავი ამ დღეში და პოლონელების შრომისმოყვარეობის შეფასება დავიწყე: დილის 5 საათზე იღვიძებდა დასახლება და ზუსტად ექვსზე წამების სიზუსტით იწყებოდა სამუშაო დღე, რომლის ყოველი წუთი უკვე გათვლილი ჰქონდა ხელმძღვანელობას…

ვერავინ წარმოიდგენს, რა სირცხვილი იყო აუთვისებელი საქმის მათსავით ვერგაკეთებისა და გაფუჭებისთვის დაცინვა ხარხარით…

რა ძნელი იყო ცივ, სრიალა იატაკზე საათობით ფეხზე დგომა გაყინული და რუმბებად ქცეული ფეხებით…

ახლაც არ ვიცი, რა უნდა დავარქვა სიტუაციას, როცა მუდმივად მოსაუბრე ქალების ერთი ნაწილი შენ ან შენიანს გამომწვევად გიყურებს და ეს მასა უცბათ ერთბაშად ახარხარდება ყინულზე უფრო ცივი, გამყინავი ხმით…

თავს მაღლა არ ვწევდი… თავდახრილი შვილების სახეებს ვიხსენებდი, თუმცა თვალს ვერც ანას და ვერც გივის ვერ ვუსწორებდი, რადგან ყველაზე გულწრფელები იყვნენ, ვინც ჩემს სამუშაოდ წასვლას ეწინააღმდეგებოდნენ და რომლებიც მდუმარედ დავტოვე ჩემი ფიზიკური და სულიერი გაფრენის დილას…

მაღიზიანებდა საკუთარი უსუსურობა, მაღიზიანებდა ზოგიერთი იქ დასაქმებულების თაღლითობები და ქართველების შიშით ნათქვამი: – ხმას თუ ამოვიღებთ, გაგვყრიან! სწრაფად, სწრაფად ვიმუშაოთ!

და მეც ვმუშაობდი მექანიკურად…

მერე იყო ჩემი დაცემა ყინულზე… ტრამვირებული მუხლი და ჩაწყვეტილი მყესები… ტრამვის დამალვა გულის წასვლამდე სამუშაოს დაკარგვის შიშით… სასწრაფო დახმარების გულიანი პოლონელი ექიმები და ევროპულ საავადმყოფოში ექიმი-ქირურგის მარტო ლოდინი ეტლში და ტკივილზე უფრო მტკივნეული თვითგვემით…

მერე იყო საწოლში გაუნძრევლად მარტო ყოფნის ერთი და უმუშევრობის 3 კვირა, უპატრონოდ დარჩენილის გაურკვეველი მდგომარეობა, ჭკუიდან გადასვლის შემზარავი შიში და სიკვდილზე ფიქრი…

მერე იყო ლოცვების წიგნი, განუწყვეტელი ლოცვა და რწმენა ფეხზე წამოდგომისა – და მოხდა სასწაული – ფანჯარასთან ფორთხვით მისულმა ღმერთს ჩემთან მოსვლა და სასწაულის ჩადენა ვთხოვე და მართლაც, ყოვლად უიმედო მდგომარეობაში მყოფმა სამი კვირის შემდეგ ქარხნამდე 20 წუთის ფეხით გასავლელი გზა 1 საათში დავფარე, მერე 50 და 40 წუთში… ფეხი უცხო მიწაზე ხელახლა ავიდგი…

მერე იყო ბრძოლა სამუშაო საათებისთვის და გადაწყვეტილება – ამ ყველაფერს წერტილი უნდა დასმოდა და დირექტორის კაბინეტში შესვლა: „ჰერრ რობერტ, მე ჟურნალისტი ვარ, საგანმანათლებლო საქმესაც ვეწევი ჩემს ქალაქში. მინდა იცოდეთ, რომ აქაურ მუშებს არ ვგავარ, საკუთარი ქვეყნის კი არა, დასახლების ისტორიაც რომ არ იციან და არც სტუმრის დახვედრა!

იცით, მე შემეძლო გუშინ, როცა ხუთი ბიზნესმენი და ჟურნალისტების ჯგუფი გყავდათ აქ შემოწმებაზე, მეთქვა იმ ბულინგზე, რომლითაც გვასაჩუქრებენ თქვენი მუშები ყოველწამს და ამით მინიმუმ ეჭვს გამოვიწვევდი თქვენს რეპუტაციაზე, რადგან ჩემს უკან 25 უკრაინელი და ოთხი ქართველია და აუცილებლად დამეთანხმებოდნენ…

ორი სტუდენტი შვილის დედა ვარ და თქვენთან იმიტომ ვძლებ, რომ საქართველოში ძვირია განათლება, მე კი მათ ხელი მინდა შევუწყო, სწავლის ფული დავაგროვო!.. ხომ ხედავთ, გერმანულად გეკონტაქტებით, საქართველოზე და ქართულ ოჯახებზე გიყვებით და ჩვენი შრომისმოყვარეობაც მინდა დაგანახოთ! ამიტომ, ალაგმეთ ბულინგი, აკრძალეთ ადამიანების დამცირება! მე კი აუცილებლად მჭირდება 12-14 სამუშაო საათი რვის ნაცვლად, რომ ოჯახს ვალით არ დავუბრუნდე და რომ ჩემს წამებას გამართლება ექნეს!!!“

და მე მოვიპოვე ძალა და ტკივილთან ბრძოლით სამუშაო 12 საათი…

და მე მოვიპოვე ნდობა, რის გამოც დირექტორთან საუბრის მეორე დღიდან მთელი სამი დღე თვითონ იგი აკეთებდა განცხადებას ბულინგის შედეგებსა და ქართველების უცნაურობაზე…

მალე ქარხანაში დასაქმებულებმა ჩემზე დაიწყეს მონიშნება, მზერა სითბოთი სავსე გაუხდათ, საქმის გაილოებას და ხელის წაშველებასაც ცდილობდნენ, საუბარში ჩართვას, მოსმენას, კითხვების დასმას და ამბების გაგებას…

მე კი ყველას ვუამბობდი მთავრობისგან განწირულ ქართველებზე, ლამაზ საქართველოზე, ჩემს შვილებზე, ადათ-წესებზე, სამსახურებზე, წარმატებებზე…

ყოველ შესვენებაზე ხელიდან ხელში გადადიოდა მობილურში ჩამახსოვრებული ასობით ჩემი საქართველოში გადაღებული ფოტო და სიმწრით იჯერებდნენ, რომ ფოტოებზე აღბეჭდილი ლაღი და წარმატებული ქალი მათ გვერდით წარმოუდგენლად ვშრომობდი ფრესკასავით გახევებული…

***

სამი თვის მერე შინ დავბრუნდი, ახლა ქართულ ცხოვრებას ავუწყვე ფეხი, სამი წელია ვშრომობ შინ თუ გარეთ, ფეხზე ვდგავარ 18 საათი სკოლაში, რედაქციებსა თუ თეატრში, მაგრამ არსად ჩანს შრომის შედეგი – საქართველოს რეგიონებში ჯერ ისევ სამარცხვინოდ დაბალი ანაზღაურებაა…

და მე ისევ მეშინია გარდაუვალი ემიგრანტობისა…

დიახ, ჩვენ ყველანი პოტენციური ემიგრანტები ვართ…

გურანდა ცაგურია

ფოტოებზე: გურანდა ცაგურია ემიგრაციაში წასვლის წინა დღეს; პოლონეთის ქალაქ გრუჯენსკში; ფეხის ტრავმის რეაბილიტაციის შემდეგ, პოლონეთში