ერთი ხელის გაწვდენაზე ვიყავით, ღობეც არ გვყოფდა. ერთ ეზოში ვცხოვრობდით ორი დიდი, ერთიანი ოჯახი, – ერთი სულით, ფიქრებით, მიზნებით და სურვილებით. ერთად ვიზრდებოდით, ვლხინობდით, ვტიროდით, ვხარობდი. ერთნი ვიყავით.

იმ ოჯახის ბურჯს ბიძაჩემი ერქვა, ამ ოჯახისას – მამაჩემი.
სულხან-საბას არაკისა არ იყოს, ერთმანეთის „ორმოებს“ ავსებდნენ სანოვაგით.

მერე ომი, უპურობა, უშუქობა, უიმედობა, უმომავლობა დაპატრონდა ქვეყანას და ჩვენს ოჯახებსაც დაატყო კვალი. ბერდებოდნენ ახალგაზრდა დედები, მამები, ბიძები შვილებზე, მომავალზე დარდით. ბიძაჩემმაც შვილების შიმშილის ყურებას უცხოეთში მონური ჯაფა არჩია და წავიდა…

მიყვარდა ბიძია. არ ვიცნობდი, არ მახსოვდა, მაგრამ უსაზღვროდ მიყვარდა. თუმცა როგორ არა, დედაჩემის მოყოლილ ზღაპრებში ხომ სულ ის იყო გმირი, – მამაჩემი და ის.

ხუთი წლის ვიქნებოდი, როცა ვნახე ერთ-ერთი ჩამოსვლისას. დიდი იყო, ახოვანი, კეთილსახიანი, მზრუნველთვალებიანი. მამას შარვალზე ჩამოვქაჩე და ჩუმად ვუთხარი, რამხელა გაზრდილა-თქო იქ წასული (მანამდე მხოლოდ ახალგაზრდობის სურათებიდან მახსოვდა). მამას სევდიანად ჩაეღიმა და ჩუმადვე ჩაილაპარაკა – დააბერა, დააპატარავაო ცხოვრებამ.

დრო გადიოდა. ვიზრდებოდით, ვხედავდი, როგორ წვალობდა, შრომობდა, უდროოდ ბერდებოდა მამა ჩვენთვის და მიკვირდა, როცა ამბობდა, შეუძლებელს აკეთებსო ბიძათქვენი შვილებისთვის, თქვენთვის, ჩვენთვის…

ერთხელ ერთი კაცი გვესტუმრა „საჯაფეთიდან“, ისიც დიდი, ახოვანი და ისიც უდროოდ დაბერებული, ძალაგამოცლილი. გვიამბო, – მაშინ, როცა ირგვლივ უმუშევრობა გამეფდა, როგორ გადაწყვიტეს იმ სამუშაოზე წასვლა, რასაც არავინ „ჰკიდებდა ხელს“. გვითხრა, როგორ შესთავაზეს ორმაგი ანაზღაურება 100 კილოგრამიანი ქვის მეცხრე სართულზე ატანაში. ისიც გვითხრა, როგორ ამხნევებდა ბიძაჩემი ძალაგამოცლილს და ეუბნებოდა, – ცოტაც გაუძელი 4-3-2 სართულიღა დაგვრჩაო, ჩვენს ოჯახებს, ჩვენს შვილებს სჭირდებათო; ისიც – ძალადაკარგულმა, როცა უეცრად შვება იგრძნო, როგორ დაინახა, რომ თურმე ბიძაჩემი შუამდე მოსულიყო და მარტო შედგომოდა სიმძიმეს; ისიც – მარტო როგორ აიტანა უკანასკნელი სართული და როგორ უხმოდ ჩაიკეცა ძალაგამოცლილი. კიდევ ბევრი გვიამბო, კიდევ ბევრმა გვიამბო… მე კი პატარა ვიყავი, მიხაროდა, ვამაყობდი და უბანში ბიჭებს ვაჯიბრებდი მათ ბიძებთან ჩემსას.

უიმედო, ფიქრებსშეხიზნული, ბრძოლამობეზრებული, განმარტოვებული, ცხოვრებისგან ღონემიხდილი მამაჩემიც მახსოვს. მის თვალებში ამოკითხული შვილების შიმშილის შიშიც… მერე უდაბნოში მოსული წვიმასავით ბიძაჩემის გამოგზავნილი იმედი და მამაჩემის ახალი სიცოცხლით, მომავლის რწმენით ავსილი თვალები… ჩვენთან თამაშში გატარებული საღამო…

დრო ისევ იცლებოდა, გარბოდა, ილეოდა. იქ კი – „საჯაფეთში“ ყოველი წუთი ტვირთად ედო ბიძაჩემის სულსა და სხეულს. ველოდებოდით, დღეებს, თვეებს, წლებს ვითვლიდით, ის კი გვამშვიდებდა, გვწერდა, – დრო ჩერქეზული ულაყივით სწრაფად მიქრის, სულ მალე ვიქნებითო ერთად.

ჩამოვიდა… ჩამოვიდა და ჩამოიტანა ჩემს მახსოვრობას შერჩენილი კეთილი სახე, მზრუნველი თვალები, კიდევ უფრო დაბერებული სხეული, დამძიმებული სული და დაფლეთილი, სულგატეხილი გული…
დიდი იყო, ახოვანი, მაგრამ მიკვირდა, გვიკვირდა, უკვირდათ უზომოდ, უსაზღვროდ დიდ სულს როგორ ატევდა სხეულში… ლექსებში ცხოვრობდა, ლექსებით… ღამე შემაყვარა, ვარსკვლავდაპენტილი ღამეები, უშუქობა (არც ისე იშვიათი იყო მაშინ) და „პოეზია – უპირველეს ყოვლისა“. ვიჯექით ერთად ორი ერთიანი ოჯახი სანთლის შუქზე და გვიკითხავდა, გვიყვებოდა, გვაყოლებდა მურმანს, მუხრანს, ტერენტის, ტიციანს, ვაჟას… ერთხელ ვკითხე, მართლა იცი-თქო „ვეფხისტყაოსანი“ ზეპირად? არაო, არ დაიჯერო, ბევრი რამ დამავიწყდაო. ვაჟას და ლებანიძეს კი ხშირად ვკითხულობ ისევ და ჯერჯერობით ყველაფერი მახსოვსო. ლექსებით ცხოვრობდა და ლექსებით გვზრდიდა…

მასთან საუბარი, მასთან ყოფნა, მასთან ერთად ფიქრი და სიჩუმეც მიყვარდა. მისი თვალით დანახული სამყარო მიყვარდა. ყველაზე მეტად სამივე ძმის ერთად ყოფნა, მათი, მოსმენა, ყურება მიყვარდა. შემდეგ კი მისგანვე ნასწავლ ლებანიძის ლექსს სიამაყით ვუყვებოდი მეათასედ დედას:
„…ვეფხისტყაოსნის სამებას ჰგვანან –
თოვს და სამშობლოს ზამთარს შვენიან…“

ერთი ოჯახი ვიყავით. ერთი დიდი ოჯახი. ერთი ფიქრებით, ერთი სულით, ერთი მიზნებით.
დრო გადიოდა, იცლებოდა, ჩვეულებრივზე სწრაფად, არაამქვეყნიური სიჩქარით. სატკივარი, საფიქრალი, სადარდელი კი არ ილეოდა – კიდევ უფრო გლეჯდა, ამძიმებდა და აავადებდა ბიძაჩემის მძიმე ცხოვრებით დაფლეთილ გულს… ხშირად იჯდა აივანზე ყველასგან და ყველაფრისგან მოშორებით და უსასრულოდ შორს, სამყაროს მიღმა ფიქრობდა… მერე სიგარეტს გაუკიდებდა, კვამლს განვლილი და გასავლელი ცხოვრების ტკივილივით მძიმედ ჩაისუნთქავდა, ჩაიკლავდა გულში, სხეულში და ჩუმად თავის თავის გასაგონად იტყოდა:
„… აღარც – დევის ქალი ცოლად!
აღარც –
სკიპტრა ზღვიდან ზღვამდის!
ხელმწიფობა კი არა და,
აღარც –
რუსთველობა მწადის!… “

დაიღალა… ვეღარ გაუძლო… ვეღარ შეეგუა უსულო, ულმობელ ცხოვრებას… აღარ შეიგუა გარეწარმა ცხოვრებამ… ვუყურებდი, როგორ ებრძოდა სიკვდილს… არა, საერთოდ არ ებრძოდა… სიკვდილი ებრძოდა თავგამეტებით… სხეული მშვიდად, უმოძრაოდ იწვა, სული კი ეჭიდებოდა უმანკო, სიკეთის, სიყვარულისმთესველ წარსულს… შემდეგ დავინახეთ, როგორ აღმართა ხელი, როგორ გადაატრიალა უხილავი გასაღები, როგორ გააღო უხილავი კარი და დაეშვა, დამშვიდდა… წავიდა…

გოდერძი ჩოხელის „თუში“-სა არ იყოს : „- ნუ გეშინიათ, კაცი სანამ ცოცხალია, არ მოკვდება!“
არც ბიძაჩემი მოკვდება, სანამ ვართ, სანამ ცოცხლები ვართ!…

შოთა გოლუბიანი
გამოქვეყნებულია სოციალურ ქსელში 2015 წლის თებერვალში

ფოტოზე: გოლუბიანების ოჯახი, 1996 წელი