ჩვენი მიწისქვეშა სამყარო, წარსული ცხოვრების შესახებ, მრავალ საიდუმლოს ინახავს. ზოგჯერ ის ცდილობს, ადამიანებს მინიშნებები მოგვცეს, რომ ჩვენთვის მნიშვნელოვან საკითხებს ფარდა აეხადოს. თუმცა, ადამიანები სხვადასხვა საკითხებით იმდენად ვართ დაკავებულები, რომ ამას ყურადღებას არ ვაქცევთ. ვფიქრობ, სწორედ ეს ვითარება გვაქვს ზესტაფონის მუნიციპალიტეტის სოფელ მარტოთუბანში.

პირველად ეს სოფელი ვახუშტი ბაგრატიონის თხზულებაში „აღწერა სამეფოსა საქართველოსა, ზნენი და ჩვეულებანი საქართველოსანი“ არის მოხსენიებული: „ხოლო ყვირილას შორაპანს ზეით არს მარტოთუბანი“. მარტოთუბანი ზღვის დონიდან 330 მეტრზე მდებარეობს და ზესტაფონიდან ხუთი კილომეტრით არის დაშორებული. ეს ერთი ჩვეულებრივი, თითქოს არაფრით გამორჩეული იმერული სოფელია. თუმცა, ერთი პატარა ადგილი, რომელსაც სოფელში „წითელ ქვებს“ ეძახიან, შესაძლოა, დიდი აღმოჩენების კერა გახდეს. აქ მიწის  ზედაპირზე ადვილად იპოვით წითელ ქვებს, რომელთაც  სხვადასხვა ზომისა და ფორმის ლოკოკინების, მოლუსკებისა და ნიჟარების ფორმა აქვთ; ასევე ქვებს, რომლებიც მოხატულია მცენარეებისაგან.

ეს სოფელი არქეოლოგიურად შეუსწავლელია, მეცნიერული დასკვნა არ გაგვაჩნია და შეგვიძლია მხოლოდ ვერსიებზე ვისაუბროთ. ერთ-ერთი მოსაზრებით, აქ შეიძლება სამონასტრო კომპლექსი ყოფილიყო. ადგილობრივებს ამის თქმის საბაბს აძლევს ის, რომ რამდენიმე წლის წინ აქ ორი წითელი ქვა აღმოჩნდა. ერთ-ერთ მათგანზე ღვთისმშობელი იყო გამოსახული, მეორეზე კი – წმინდა გიორგი. ნაპოვნია დოქის ნამსხვრევებიც.

მეორე ვერსიის თანახმად, მილიონი წლის წინ ამ ტერიტორიაზე ზღვა უნდა ყოფილიყო. ეს ვერსია გამომდინარეობს იქედან, რომ გვიანდელ ცარცულ ეპოქაში დედამიწა ისტორიაში ერთ-ერთი უდიდესი ტრანსგრესიის (ხმელეთზე ზღვის თანდათანობით შეჭრა) შედეგად ზღვამ მოიცვა აღმოსავლეთ ევროპის, ჩრდილოეთ ამერიკის, აფრიკისა და ავსტრალიის ბაქნების  ვრცელი ფართობები. ამ პერიოდში დედამიწის მრავალ ადგილას აღინიშნება მძლავრი ვულკანიზმი. შესაძლებელია, სწორედ ამ ვულკანიზმის შედეგადაა წარმოქმნილი მარტოთუბნის წითელი ქვები. მხოლოდ ვარაუდებით შეგვიძლია ვისაუბროთ მანამ, სანამ მეცნიერები ზუსტ დასკვნებს არ გამოიტანენ. მანამდე კი მარტოთუბნის წითელი მინდორი, თავისი წითელი ქვებით, გულმოდგინედ განაგრძობს ლოდინს და არ კარგავს იმედს; იმედს იმისას, რომ მალე ეწვევა პირველი მკვლევარი და მის სათქმელს შეიტყობს.

ლიკა ხიჯაკაძე