მეცხრე თვეა, ა/ო „ნაბიჯი ხარაგაული“ შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა მშობლების მხარდასაჭერად პროექტს ახორციელებს.

შშმ პირთა ინტერესები და საჭიროებები რომ მაქსიმალურად იყოს დაცული, ისინი საკუთარი უფლებების შესახებ სრულყოფილად უნდა იყვნენ ინფორმირებულნი.

რა სახის იურიდიულ და სამართლებრივ დახმარებას საჭიროებენ შშმ პირთა მშობლები, რა პრობლემებია საქართველოში შშმ პირთა უფლებების დაცვის კუთხით და როგორ უნდა გაუმჯობესდეს მდგომარეობა, – ამ საკითხებზე ა/ო „პარტნიორობა ადამიანის უფლებებისთვის“ ხელმძღვანელი ანა არგანაშვილი გვესაუბრება.

-კანონმდებლობაში შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირებისთვის გაწერილი უფლებები რეალურად არ სრულდება. ამ კუთხით რეგიონებში, დედაქალაქთან შედარებით, ვფიქრობ, საქმე კიდევ უფრო რთულადაა. შშმ პირებმა და მათი ოჯახის წევრებმა საკუთარი უფლებები არ იციან. ამიტომ ისინი ფიქრობენ, რომ კანონით კუთვნილი მომსახურების მიღება მუნიციპალიტეტის მერის კეთილ ნებაზეა დამოკიდებული. მადლობითა და ბოდიშით ელიან იმას, რაც წესით, მკაცრად უნდა მოითხოვონ. ის პროგრესი, რაც დღეს გვაქვს, ზღვაში წვეთია. ძალიან ბევრი რამ ფულზე არ არის დამოკიდებული. სახელმწიფო მოხელეები, დაბალი კომპეტენციის გამო, მსოფლიოში აღიარებულ და შეთანხმებულ წესებზე გვედავებიან.

შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა უფლებების დასაცავად ჩვენმა ორგანიზაციამ სასამართლოს მივმართეთ. ხელისუფლებისთვის გვიწევს იმის მტკიცება, რომ დღის ცენტრების დაფინანსება არასაკმარისია. თითქოს ყველამ ვიცით, რომ შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვს ძალიან ბევრი პრობლემა აქვს. წარმოიდგინეთ, ამ დროს მთავრობა ამბობს, რომ ეს არის ოპტიმალური დაფინანსება.

არ უნდა გვჭირდებოდეს იმის მტკიცება, რომ შშმ პირების საზოგადოებაში ინტეგრაცია ამ ადამიანების უფლებაა და არა ვიღაცის არჩევანი ან კეთილი ნება. რადგან სასამართლოს გარდა სხვა მექანიზმი არ არსებობს, სამი-ოთხი წელი გვჭირდება იმის დასამტკიცებლად, რაც უკვე კანონში გვიწერია. ვერ ვხედავ, რომ ხელისუფლების რომელიმე შტოს რეალურად ამ სიტუაციის შეცვლის ცოდნა ან სურვილი ჰქონდეს.

აბსოლუტურად გაუგებარია, რატომ არის პრობლემა დღის ცენტრის შექმნა. მუნიციპალიტეტმა ფართი უნდა კეთილმოაწყოს ისე, რომ სტანდარტს აკმაყოფილებდეს. დანარჩენს უკვე ჯანდაცვის სამინისტრო აფინანსებს.

საქართველომ გაეროს 2006 წლის შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირების კონვენციის რატიფიცირება მოახდინა. ადამიანის უფლებების დაცვის საერთაშორისო კონვენციას პირდაპირი მოქმედების ძალა აქვს. ამ კონვენციაში წერია, რომ შშმ პირებს სპეციალურად მათზე მორგებული ჯანდაცვისა და სოციალური უზრუნველყოფის სერვისები უნდა ჰქონდეთ. უნდა არსებობდეს ისეთი სოციალური საცხოვრისები, სადაც მათ დამოუკიდებლად ცხოვრების უნარ-ჩვევები განუვითარდებათ.

სახელმწიფო მხარს უნდა უჭერდეს, რომ მათ შეძლონ და ოჯახები  შექმნან. ბავშვების ყოლა, განათლების  ხელმისაწვდომობა, დასაქმება, პოლიტიკურ პროცესებში მონაწილეობაზე მხარდაჭერა, ბიზნესში, კულტურისა და ხელოვნების სერვისში აქტიური ჩართულობა, – ეს ყველაფერი ადამიანის უფლებათა ევროპულ კონვენციაში წერია. იგივეა ჩაწერილი ჩვენს კანონმდებლობაშიც და დაკონკრეტებულია, თუ რა პირობები უნდა შეიქმნას ამ უფლებების განსახორციელებლად.

კანონების აბსოლუტური უმრავლესობა არ სრულდება. მეტიც, აღმასრულებელ ხელისუფლებას არ აქვს ხედვა მათ განსახორციელებლად. მაგალითად, პანსიონატის ტიპის დაწესებულებების ნაცვლად სოციალური საცხოვრისები უნდა აშენდეს, რომ პანსიონატებში მცხოვრებმა შშმ პირებმა თემში იცხოვრონ. მთავრობას გადაწყვეტილი არ აქვს, დიდი ზომის პანსიონატებს როდის დახურავს.

-ქალბატონო ანა, შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა მშობლების ცნობიერებაზე რას გვეტყვით? ყველაზე მეტად რა პრობლემების მოგვარება სურთ იმ შშმ პირთა ოჯახის წევრებს, ვისთანაც თქვენ ურთიერთობა გქონიათ?

-პირველ რიგში, მაინც საზოგადოების მხრიდან სტიგმატიზაცია და სტერეოტიპული დამოკიდებულება აწუხებთ და ეს ჩემთვის ყველაზე შემაშფოთებელია. იმას მაინც არ სჭირდება ფინანსები, რომ ჩვენს ღირებულებებს გადავხედოთ, შშმ პირებს განსხვავებულად არ შევხედოთ და დამოკიდებულებები შევცვალოთ.

ერთ-ერთი ყველაზე აღსანიშნავი ფაქტია ის, რომ  მშობლები, რადგან მათ სახელმწიფო შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე შვილის შენახვაში არ ეხმარება, ხშირად სამსახურს თავს ანებებენ. ამით მათი ეკონომიური და ფინანსური მდგომარეობა სუსტდება და ოჯახი ღარიბდება. სახელმწიფომ ყველაფერი უნდა გააკეთოს იმისთვის, რომ შშმ პირის მშობელმა სამსახურს თავი არ დაანებოს და შშმ პირიც დაასაქმოს.

ვფიქრობ, მშობლების აქტიურობით ბევრი რამის შეცვლა შეიძლება. სახელმწიფო არ გვეხმარება, მაგრამ ის ხომ მაინც შეგვიძლია, რომ ერთმა ან ორმა მშობელმა ერთი კვირით რამდენიმე ბავშვი დაიტოვოს, მეორე კვირას სხვებმა გააკეთონ იგივე და ა. შ. ამერიკაში ძალიან ბევრ შტატში მშობლები გაერთიანდნენ და ერთმანეთს დახმარების ხელს უწვდიან. ამ ბოლო დროს თბილისში შშმ პირთა მშობლების ძლიერი ორგანიზაციები გაჩნდა. დაუნის სინდრომის მქონე ბავშვთა მშობლები გაერთიანდნენ.

ასევე არის ორგანიზაცია „მაკ ჯორჯია,“ რომელმაც შშმ პირთა მშობლები გურიასა და კახეთში გააძლიერა და ძალიან კარგი შედეგები აქვთ. მუნიციპალიტეტები აიძულეს, რომ სხვადასხვა სერვისები დაეფინანსებიათ. ახლა პამპერსების შეძენისა და ეპილეფსიის მართვის პროგრამების დაფინანსებას ითხოვენ.

ხშირად ჩვენ ველოდებით, რომ სახელმწიფოსგან „რაღაც ხსნა“ წამოვა. ქვემოდან თვითორგანიზებით მეტ შედეგს მივიღებთ. დასაქმებულთა პროფკავშირები როგორ მუშაობს? ერთმანეთს ხელს უწყობენ. ჩვენ, იურისტები, უფლებების დაცვაში უნდა დავეხმაროთ, მშობლები ერთმანეთს გვერდით უნდა დაუდგნენ. ხშირად ვამბობთ – „მხარს ვუჭერ.“ ეს რეალურად არ ხორციელდება. მიეხმარე შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირის დედას, რომ რამდენიმე თავისუფალი საათი ჰქონდეს, რომ მეურნეობას მიხედოს, გარეთ გავიდეს. ვფიქრობ, არსებული რესურსების სწორად გააზრება და მათი სწორად გამოყენება გვჭირდება.

ნინო კაპანაძე